---

De jungle van Borneo, een bedreigd ecosysteem

Zoals gezegd is Borneo een fantastische bestemming wanneer je van de natuur houdt. Dat komt doordat een groot deel van dit eiland – dat het op twee na grootste eiland ter wereld is – wordt bedekt met uitgestrekte tropische regenwouden. Of beter gezegd: werd. Want de unieke natuur van Borneo staat onder grote druk. Sinds 1980, dus in amper veertig jaar, is meer dan 80% van de oerwouden op Borneo gekapt! Het grootste deel van die jungle is opgeofferd aan het oprichten van palmolieplantages.

Dat zijn uitgestrekte, eentonige boomgaarden met oliepalmen, waaruit een soort olie wordt gewonnen. Palmolie is een grondstof voor heel veel verschillende producten, zoals zeep, margarine en frituurolie. Ook wordt er biodiesel van gemaakt, al is dat in Europa sinds kort gelukkig verboden. Want het is helder dat de palmolieproductie niet alleen geld oplevert, maar vooral ook onherstelbare schade aan een uniek ecosysteem.

In de Borneose jungles leven namelijk maarliefst 15.000 soorten planten. Dat zijn er meer dan waar ook ter wereld, en waarschijnlijk zijn er ook nog steeds planten die nog niet ontdekt zijn. Veel van die planten hebben een geneeskrachtige werking en zijn dan ook belangrijk voor onze gezondheid. Voor backpackers en andere reizigers zijn echter vooral de dieren van Borneo interessant.

Op Borneo leven 13 soorten apen, wat meer is dan welk eiland of gebied ter wereld. De meest indrukwekkende en bekende is de orang-oetan, een fascinerende mensaap die erg op ons mensen lijkt. Borneo is ook de enige plek waar de neusaap in het wild voorkomt, die opvalt door zijn bizar grote neus en dikke buik. Verder vind je er bijvoorbeeld ook gibbons, makaken en spookdiertjes. In Sabah, in het oosten van Maleisisch Borneo leven ook Borneo-dwergolifanten en misschien nog enkele Sumatraanse neushoorns. Die laatste zijn echter al een aantal jaar niet meer gezien. Ook de bijzondere nevelpanter wordt maar zelden gezien. Vaker zie je de prachtige, felgekleurde neushoornvogels. In de rivieren zit het vol met zoutwaterkrokodillen en uiteraard leven er in de jungles ook heel veel soorten slangen, knaagdieren en andere kleine dieren.

---

Op safari langs de Kinabatangan-rivier

Waarschijnlijk de beste plek om deze bijzondere wereld te ervaren zijn de oevers van de Kinabatangan-rivier. Deze meer dan 500 kilometer lange rivier stroomt door het oosten van Sabah, in Maleisisch Borneo. Deze plek is redelijk makkelijk te bereiken en er is hier een grote kans om wildlife te spotten. Dat is leuk voor de toeristen, maar eigenlijk is het een gigantische tragedie dat het zo makkelijk is om hier dieren te zien. De jungles rondom de rivier worden namelijk steeds smaller, doordat er steeds meer palmolieplantages worden aangelegd. Doordat de oevers van de rivier nogal eens overstromen, zijn deze stukken het minst interessant voor de olieboeren. Daarom is het oerwoud hier dus nog blijven staan. De dieren hebben dus steeds minder ruimte en worden verdreven naar de rivieroevers.

Lodges langs de rivier

Laat dat echter geen reden zijn om niet naar de Kinabatangan-oevers te komen. Want wie weet kan het wildlifetoerisme ervoor zorgen dat wat er nu nog aan jungle is, blijft bestaan. Dat wildlifetoerisme wordt georganiseerd door een aantal lodges die direct aan de rivier zijn gelegen. Deze liggen vrijwel allemaal rondom de dorpen Sukau en Bilit, die met een weg zijn verbonden met de stad Sandakan.

Als je een verblijf boekt bij één van de lodges, is dat altijd inclusief maaltijden en ook de activiteiten zijn bij de kosten van je verblijf inbegrepen. Meestal is ook vervoer van en naar Sandakan of Sepilok inbegrepen. Qua luxe variëren ze van eenvoudig tot behoorlijk exclusief. Je kunt voor één nacht boeken, maar de meeste mensen blijven tussen de 3 en 5 nachten.

Zelf heb ik in januari 2018 gekozen voor een verblijf van 3 dagen en 2 nachten bij Nature Lodge Kinabatangan. Ik heb dit geboekt via de touroperator River Junkie. Dit resort is geschikt voor backpackers die op een budget reizen. Dat betekent een prima bed en goed eten. Maar reken niet op gegarandeerd warm water en ook de stroom valt in dit afgelegen gebied regelmatig uit. Daarbij waren vier bootsafari’s, twee avondwandelingen en een langere wandeling door de jungle inbegrepen.

De kosten van een verblijf inclusief safari-activiteiten en maaltijden bij Nature Lodge Kinabatangan variëren een beetje met het seizoen, maar reken op 500 tot 750 ringgit (circa €100,- tot €150,-) per persoon voor een pakket van 3 dagen en 2 nachten. De meest actuele informatie vind je op de website van Nature Lodge Kinabatangan.

Bootsafari’s

Iedere ochtend na zonsopgang en iedere middag rond zonsondergang ga je met een motorboot die bestuurd wordt door een gids de rivier op om naar dieren te zoeken. De tochten duren zo’n 1,5 à 2 uur, afhankelijk van wat je die dag ziet. Onderweg kun je allerlei dieren tegenkomen. Waarschijnlijk zie je hoe dan ook makaken, neusapen en neushoornvogels. Vaak zie je ook krokodillen (helaas hebben wij ze niet gezien). In het juiste seizoen (van april tot oktober) is er ook een grote kans op Borneo-dwergolifanten. Voor de orang-oetan moet je geluk hebben, maar de kans dat je een wilde orang-oetan ziet is hier groter dan waar ook. Wij hadden het geluk om – weliswaar van een afstand – een gigantische, oude mannetjesorang-oetan te spotten!

Andere dieren die je tegen kan komen zijn varanen, roofvogels, wilde zwijnen en slangen. Maar alleen de omgeving is al prachtig, met de diepgroene, dichtbegroeide en dampende jungles langs beide kanten van de rivier.

Met een gids de jungle in

’s Avonds na het diner neem de gids je mee op een korte wandeling rondom de lodge. Het is dan aardedonker en je raakt gemakkelijk gedesoriënteerd tussen de dichte begroeiing, dus blijf dichtbij de gids. Hij zal proberen je bijvoorbeeld slapende vogels, grote spinnen en uiteraard vleermuizen te laten zien. Als je geluk hebt, kun je ook dwerghertjes, civetkatten en spookdiertjes tegenkomen.

Tijdens je volle dag bij de lodge ga je ’s middags mee op een langere wandeling door het oerwoud. Je krijgt dan regenlaarzen te leen en ook anti-bloedzuigersokken, want het kan voorkomen dat je vast blijft zitten in de modder. Meestal is het doel van de wandeling het zogenaamde Oxbow Lake, een afgesneden rivierarm die populair is bij vogels en reptielen. Onderweg vertelt de gids je vanalles over de planten in van de jungle, laat hij je onopvallende insecten zien en soms kom je ook andere, grotere dieren als apen tegen. Deze wandeling duurt ongeveer 3 à 4 uur en kan als het erg nat is geweest behoorlijk zwaar zijn.

---

Praktische informatie en tips

Een verblijf aan de Kinabatangan-rivier moet je van tevoren regelen. Dat geldt voor het boeken van de tour, maar ook voor wat je mee moet nemen.

Niet vergeten mee te nemen

Een verblijf in de Borneose jungle is geen bezoek aan de dierentuin of het park. Het klimaat is hier anders dan je in Nederland gewend bent en voor de activiteiten komen bepaalde dingen heel erg van pas. Vergeet in ieder geval de volgende zaken niet:

• Lichtgewicht regenjas: De jungle is niet voor niets zo groen. Het kan – ook in de droge tijd – iedere dag flink plenzen en dan wil je niet zonder goede regenjas op een open boot zitten of een hike door de jungle maken. Maar je wilt hem ook weer snel kunnen opbergen als het droog is, want warm is het hier altijd.
• DEET: Het stikt in de jungle van de muggen en andere stekende of bijtende beestjes. Houd ze van je af door DEET op te smeren bij elke activiteit die je buiten doet.
• Verrekijker: Op safari in de jungle is anders dan in Afrika. Door de dichte begroeiing zijn dieren vaak lastiger te zien en dan is het wel zo fijn als je een verrekijker bij je hebt. Vaak heeft de gids er ook wel een of meerdere mee, maar het is handiger als je er zelf eentje meeneemt
• Waterdichte tas: Je wilt natuurlijk niet dat je camera of telefoon (waarmee je net die orang-oetan op de foto gezet hebt) je safari niet overleeft als het ineens begint te plenzen.
• Lange broek en lange sokken: Nee, charmant of comfortabel is het niet in de hitte van de jungle. Maar door de bloedzuigers en andere vieze beestjes is het een must om een lange broek en lange sokken aan te trekken wanneer je gaat hiken in de jungle.

Hoe kom je bij je lodge?

Het is zonder eigen huurauto niet mogelijk om de lodges aan de Kinabatangan-rivier te bereiken. Daarom zit vervoer van en naar je lodge meestal inbegrepen bij de tour die je boekt. In ieder geval wel bij River Junkie. Maar check dit altijd goed en maak er heldere afspraken over, zeker als de plek waar je opgepikt wil worden een andere is als de plek waar je afgezet wil worden.

De meeste mensen starten hun tour vanuit Sepilok of Sandakan. Deze plekken liggen op zo’n 2,5 tot 3 uur rijden van de lodges.

---

Ben jij een reis aan het plannen naar Borneo en wil je meer weten over een jungletocht? Of wil jij jouw ervaringen delen? Laat het weten in een reactie!